Weiterführende Literatur Lecturi suplimentare Further Reading Archäologie, Antikenrezeption und das Tro paeum Traiani Arheologie, receptarea antichității și monumentul Tro paeum Traiani Archaeology, Reception of Antiquity and the Tro paeum Traiani
208 WEITERFÜHRENDE LITERATUR LECTURI SUPLIMENTARE FURTHER READING I. Achim C. Borș (2017), Grigore Tocilescu. A Pioneer of Romanian Archaeology in a European Perspective, in: C. Szabó V. Rusu-Bolindeț G. T. Rustoiu M. Gligor, eds., Adalbert Cserni and his Contemporaries. The Pioneers of Archaeology in Alba Iulia and Beyond, Bibliotheca Musei Apulensis 29 (Cluj-Napoca) 61 90 R. Adrevan F. Berindeanu I. Piso (2017), Classical Reception in Romania. An Introduction, in: Z. M. Torlone D. LaCourse Munteanu D. Dutsch, eds., Handbook to Classical Reception in Eastern and Central Europe (Chichester) 279 287 T. Antonescu (1905), Le trophée d Adam clisi (Iaşi) B. Arnold (1998), The Power of the Past. Nationalism and Archaeology in 20th Century Germany, Archaeologia Polona 35 36, 237 253 M. Babeş (1990), Daci sau romani? Etnogeneza românească între ştiinţă şi plăsmuire, Alternative 90, 1.7, 20 21 M. Babeş (2008), Arheologie, societate şi politică în România, înainte şi după 1989, Studii şi Cercetări de Istorie Veche şi Arheologie 59/60, 5 15 M. Babeş (2014), Deutsche Archäologen in Rumänien in Friedens- und Kriegszeit (1909 1918), in: S. Cociş, ed., Archäologische Beiträge. Gedenkschrift zum 100. Geburtstag von Kurt Horedt (Cluj-Napoca) 17 30 V. Barbu C. Schuster (2005), Grigore G. Tocilescu și»cestiunea Adam clisi«. Pagini din istoria arheologiei românești (Târgoviște) A. Barnea (2015), Le trophée de Trajan et la Colonne de Rome, in: C. C. Petolescu M. Galinier F. Matei-Popescu, eds., Colonne Trajane et trophées romains. Actes du Colloque franco-roumain»etudes sur la Colonne Trajane. 1900 ans depuis l inauguration (113 2013)«, Bucharest, 28 29 october 2013 (Bucharest) 153 165 A. Barnea M. Mecu (2010), Grigorie G. Tocilescu (1850 1909). Inițiatorul arheologiei clasice științifice în România, in: A. Barnea, ed., Primul secol de arheologie în România (Bucharest) 53 78 A. Barnea A. Panaite (2010), Tro paeum Traiani. Monument și Propaganda, Caiete Arhitectură, Restaurare, Arheologie 1, 223 234 I. Barnea A. Barnea I. Bogdan-Cătăniciu M. Mărgineanu- Cârstoiu G. Papuc (1979), Tro paeum Traiani. Cetatea 1 (Bucharest) K. P. Beer (1984), Die Interdependenz von Geschichtswissenschaft und Politik in Rumänien von 1945 bis 1980. Die Historiographie über den Zeitraum von 1918 bis 1945, Jahrbücher für die Geschichte Osteuropas 32.2, 241 274 J. Bennett (1997), Trajan. Optimus Princeps. A Life and Times (London) D. Berindei (2004/05), History and Archaeology during Alexandru Ioan Cuza s Reign, Dacia 48/49, 7 9 L. Bianchi (2006), Il trofeo di Adam clisi nel quadro dell arte di stato romana, in: Rivista dell Istituto Nazionale d Archeologia e Storia dell Arte 61, 9 61 I. Bogdan-Cătăniciu (2006), Where is Research on the History of the Dacia Province Headed?, in: C. Gaiu C. Găzdac, eds., Fontes Historiae. Studia in honorem Demetrii Protase (Bistriţa Cluj-Napoca) 959 967 L. Boia (1995), Elemente de mitologie istorică românească (XIX XX), in: L. Boia, ed., Mituri istorice românești (Bucharest) 7 31 L. Boia (1997), Istorie și mit în conștiinţa românească (Bucharest) = L. Boia (2001), History and Myth in Romanian Consciousness (Budapest) = L. Boia (2003), Geschichte und Mythos. Über die Gegenwart des Vergangenen in der rumänischen Gesellschaft (Cologne Weimar Vienna) L. Boia (2001), Romania. The Borderland of Europe (London) L. Boia (2009),»Germanofilii«. Elita intelectuală românească în anii Primului Război Mondial (Bucharest) R. Born (2005), Römer und / oder Daker. Zur symbolischen Funktionalisierung der Antike in Rumänien von 1918 bis 1989, in: A. Bartezky M. Dmitrieva S. Troebst, eds., Visuelle Kultur im Dienst staatlicher Selbstdarstellung in Zentral- und Osteuropa seit 1918 (Cologne Weimar Vienna) 257 271 R. Born (2017), Funktionalisierung des Römischen Erbes. Die Rekonstruktion des Siegesmonuments Tro paeum Traiani in Adam clisi und die Geschichtspolitik im Rumänien des 20. Jahrhunderts, in: A. Bartezky, ed., Geschichte bauen. Architektonische Rekonstruktion und Nationenbildung vom 19. Jahrhundert bis heute (Cologne Weimar Vienna) 132 155 [https://www.vr-elibrary.de/doi/ pdf/10.7788/9783412508357]
WEITERFÜHRENDE LITERATUR LECTURI SUPLIMENTARE FURTHER READING 209 R. Born (2017), Von Besatzern zu Besetzten. Kunstschutz und Archäologie in Rumänien zwischen 1916 und 1918, in: R. Born B. Störtkuhl, eds., Apologeten der Vernichtung oder Kunstschützer? Kunsthistoriker der Mittelmächte im Ersten Weltkrieg, Visuelle Geschichtskultur 16 (Cologne Weimar Vienna) 215 254 A. Boroneanţ (2007), Vasile Pârvan şi patrimoniul arheologic dobrogean în timpul Primului Război Mondial. Documente în Archiva Muzeului Naţional de Antichităţi, Studi şi cercetări de istorie veche şi arheologie 58, 229 264 F. Carlà-Uhink (2019), Die Tabula Traiana und Drăgans Decebalus. Symbolische Auseinandersetzungen zwischen Serbien und Rumänien an der Donau, in: F. Carlà-Uhink M. Gori, eds., Modern Identities and Classical Antiquity, Thersites 10, 94 127 C. Cichorius (1904), Die römischen Denkmäler in der Dobrudscha. Ein Erklärungsversuch (Berlin) D. R. Cornea (2017), Unpublished Testimonies about the Beginnings of Museology in Dobrudja in the Late 19th Century, in: C. Szabó V. Rusu-Bolindeț G. T. Rustoiu M. Gligor, eds., Adalbert Cserni and his Contemporaries. The Pioneers of Archaeology in Alba Iulia and Beyond (Cluj-Napoca) 251 264 D. Deletant (1991), Rewriting the Past. Trends in Contemporary Romanian Historiography, Ethnic and Racial Studies 14.1, 64 86 M. Diaz-Andreu (2007), A World History of Nineteenth Century Archaeology. Nationalism, Colonialism, and the Past, Oxford Studies in the History of Archaeology (Oxford) M. Diaz-Andreu T. Champion, eds. (1996), Nationalism and Archaeology in Europe (London) A. Dragoman S. Oanţă-Marghitu (2006), Archaeology in Communist and Post-Communist Romania., Dacia 50, 57 76 S. Ducaru (1995),»Religia«cincinală. Funcţiile sărbătorilor comuniste, in: L. Boia, ed., Mituri istorice românești (Bucharest) 172 181 G. Dumitrașcu (1977), Complexul muzeistic Tro paeum Traiani și influenţa lui asupra dezvoltării localităţii și teritoriului înconjurător, Pontica 10, 21 24 A. L. C. Emmerson (2017), Reception of the Tro paeum Traiani. Former Paths and Future Directions, in: Z. M. Torlone D. LaCourse Munteanu D. Dutsch, eds., Handbook to Classical Reception in Eastern and Central Europe (Chichester) 312 325 F. B. Florescu (1961), Monumentul de la Adam klissi. Tro paeum Traiani (Bucharest) F. B. Florescu (1965), Das Siegesdenkmal von Adam klissi. Tropaeum Traiani (Bucharest Bonn) R. Florescu (2002 2003), L épisode moesique de la première guerre dacique. Une parallèle entre les reliefs de la colonne Trajane et ceux du Monument triomphal de Adam clisi, Pontica 35/36, 133 159 A. C. Fulger (2014), Tro paeum Traiani. Connotazioni del messaggio propagandistico imperiale nella provincia, Proceedings of the XVIIIth International Congress of Classical Archaeology CIAC 13 17 maggio 2013, Merida, Spain (Merida) 1489 1492 A. C. Fulger (2016), Apollodoro di Damasco ideatore del piano architettonico del monumento di Tro paeum Traiani? Ipotesi interpretative, in: A. Panaite R. Cîrjan C. Căpiţă, eds., Moesica et Christiana. Studies in Honour of Professor Alexandru Barnea (Brăila) 247 252 A. C. Fulger (2019), Mars Ultor ai confini dell Impero. Il Tropaeum Traiani di Adam clisi e il Bellum Iustum in Dacia, Minima Epigraphica et Papyrologica, 19 38 A. C. Fulger R. D Amato (2018), Iconografia Militare sulle Met ope di Adam clisi, in: M. Popescu I. Achim F. Matei- Popescu, eds., La Dacie et l Empire Romain. Mélanges d épigraphie er d archéologie offerts à Constantin C. Petolescu (Bucharest) 175 194 A. Furtwängler (1896), Intermezzi. Kunstgeschichtliche Studien (Leipzig Berlin) 51 77 A. Furtwängler (1903), Das Tropaion von Adam klissi und provinzialrömische Kunst (Munich) D. Gheorghiu C. F. Schuster (2002), The Avatars of a Paradigm. A Short History of Romanian Archaeology, in: P. F. Biehl A. Gramsch A. Marciniak, eds., Archäologien Europas. Geschichte, Methoden und Theorien, Tübinger Archäologische Taschenbücher 3 (Münster et al.) 289 301 N. Gostar (1969), Les inscriptions votives du monument triomphal d Adam clisi, Latomus 28, 120 125 Y. Hamilakis (1996), Through the Looking Glass. Nationalism, Archaeology and the Politics of Identity, Antiquity 70, 975 978
210 WEITERFÜHRENDE LITERATUR LECTURI SUPLIMENTARE FURTHER READING D. Hamlin (2010),»Wo sind wir?«. Orientalism, Gender and War in the German Encounter with Romania, German History 28.4, 424 452 D. Hamlin (2018), Germany s Empire in the East. Germans and Romania in an Era of Globalization and Total War (Cambridge) E. R. Hanscam (2017), Frontiers of Romania. Nationalism and the Ideological Space of the Roman Limes, Ex Novo Journal of Archaeology 2, 63 83 C. Heitz (2009), Die Guten, die Bösen und die Hässlichen. Nördliche»Barbaren«in der römischen Bildkunst, Antiquitates. Archäologische Forschungsergebnisse 48 (Hamburg) K. Hitchins (1992), Historiography of the Countries of Eastern Europe. Romania, The American Historical Review 97.4, 1064 1083 H. Hofmann (1918), Das Siegesdenkmal von Adam klissi, Rumänien in Wort und Bild 2.12, 1 7 (Sonderdruck) C. Iordachi B. Trencsényi (2003), In Search of a Usable Past. The Question of National Identity in Romanian Studies, 1990 2000, East European Politics and Societies 17.3, 415 453 T. Kaiser (1995), Archaeology and Ideology in Southeast Europe, in: P. L. Kohl T. Fawcett, eds., Nationalism, Politics, and the Practice of Archaeology (Cambridge) 99 119 P. L. Kohl (1998), Nationalism and Archaeology. On the Constructions of Nations and the Reconstructions of the Remote Past, Annual Review of Anthropology 27.1, 223 246 W. Jänecke (1919), Die ursprüngliche Gestalt des Tropaion von Adam klissi, Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-Historische Klasse 20 (Heidelberg) G. Kossinna (1916), Das früheste Germanendenkmal an der Dobrudschafront, Alldeutsche Blätter 62, 459 461 D. Light D. Dumbraveanu-Andone (1997), Heritage and National Identity. Exploring the Relationship in Romania. International Journal of Heritage Studies 3.1, 28 43 K. Lockyear (2004), The Late Iron Age Background to Roman Dacia, in: W. S. Hanson I. P. Hayes, eds., Roman Dacia. The Making of a Provincial Society, Journal of Roman Archaeology Supplement 56 (Portsmouth, RI) 33 74 P. Lohmann (2020), Die Heidelberger Gipsabgüsse des Tropaeum Traiani von Adam klissi. Eine hundertjährige Biografie, Zeitschrift für die Geschichte des Oberrheins (in print) F. Matei-Popescu (2007), Imaginea Daciei romane în istoriografia românească între 1945 şi 1960, Studii şi Cercetări de Istorie Veche şi Arheologie 58.3 4, 265 288 R. McGuire (2008), Archaeology as Political Action (Berkeley) T. Meier (2019), Archäologie und die Pflicht zum Politischen. Die Berner Erklärung der European Association of Archaeologists, Archäologische Informationen 42, 267 275 L. Mihailescu-Bîrliba (1997), Nationalism in Romanian Archaeology up to 1989, Studia Antiqua et Archaeologica 3 4, 161 164 A. M. Mitrovici (2016), Between Limestone and Concrete. European Reactions to the Tro paeum Traiani in the 19th and 20th Centuries, International Journal of the Classical Tradition 23.1, 9 54 G. A. Niculescu (2002), Nationalism and the Representations of Society in Romanian Archaeology, Nation and National Ideology, in: I. Vainovski-Mihai, ed., Nation and National Ideology. Past, Present and Prospects (Bucharest) 209 234 G. A. Niculescu (2004/05), Archaeology, Nationalism and»the History of the Romanians«(2001), Dacia 48/49, 99 124 G. A. Niculescu (2015), Cultural Heritage and the Politics of Collective Memory, Caiete Arhitectură, Restaurare, Arheologie 6, 243 248 G. D. Oancea (2015), Mythen und Vergangenheit. Rumänien nach der Wende (Phd thesis LMU Munich) [https://edoc. ub.uni-muenchen.de/4577/] I. Opriş C. Bem (2010), A History of Archaeology and Museography in Romania, in: D. W. Anthony J. Y. Chi, eds., The Lost World of Old Europe. The Danube Valley, 5000 3500 BC (Princeton) H. Parzinger (2012), Archäologie und Politik. Eine Wissenschaft und ihr Weg zum kulturpolitischen Global Player (Münster) V. Pârvan (1926), Getica. O Protoistorie a Daciei (Bucharest) I. Piso (2014), Die Trajansfora. Politische Botschaft, in: I. Piso R. Varga, eds., Trajan und seine Städte. Kolloquium Cluj- Napoca 2013 (Cluj-Napoca) 255 273 C. N. Popa (2013), The Trowel as Chisel. Shaping Modern Romanian Identity through the Iron Age, in: V. Ginn R. Enlander R. Crozier, eds., Exploring Prehistory Identity. Our Construct or Theirs? (Oxford) 164 174 C. Popa (2015), Historiographical Confrontations between Romania and Other Socialist Countries during the
WEITERFÜHRENDE LITERATUR LECTURI SUPLIMENTARE FURTHER READING 211»Developed Socialism«Era (the 1970 s and the 1980 s), Bulgarian Historical Review, 93 106 C. N. Popa (2015), Late Iron Age Archaeology in Romania and the Politics of the Past, Dacia 59, 337 361 C. N. Popa (2016), The Significant Past and Insignificant Archaeologists. Who Informs the Public about their National Past? The Case of Romania, Archaeological Dialogues 23.1, 28 39 C. N. Popa (2019), The Responsibility of European Archaeologists, European Journal of Archaeology 22.2, 1 14 C. N. Popa R. Ó Ríagáin (2012), Archaeology and Nationalism in Europe. Two Case Studies from the Northwest and the Southeast of Europe, in: C. N. Popa R. Ó Ríagáin, eds., (De)Construction of National and Supra-National Polities, Archaeological Review from Cambridge 27.2, 51 70 J. M. Quiery (2016), Roman Military Artwork as Propaganda on the Danubian Frontier. A Reevaluation of the Tro paeum Traiani (M.A. Thesis Brandeis University) [http://bir.brandeis.edu/bitstream/handle/10192/32314/ QuieryThesis2016.pdf?sequence=1&isAllowed=y] A. Rădulescu (1977), Un act de semnificaţie patriotică. Reconstituirea monumentului triumfal de la Adam clisi, Pontica 10, 9 14 R. Renner (2018), Die Darstellung der Daker und Römer in den rumänischen Geschichtslehrbüchern von 1942 bis 2010 (M.A. Thesis University of Vienna) I. A. Richmond (1967), Adam klissi, Papers of the British School at Rome 35, 29 39 L. Rossi (1997), A Synoptic Outlook of Adam klissi Met opes and Trajan s Column Frieze. Factual and Fanciful Topics Revisited, Athenaeum 85, 471 486 A. Rubel (2016), Überlegungen zum Barbarenbegriff der Römer. Geten, Daker und Thraker in den Augen der Römer, in: A. Rubel, ed., Die Barbaren Roms. Inklusion, Exklusion und Identität im Römischen Reich und im Barbaricum (1. 3. Jahrhundert n. Chr.) (Konstanz) 11 41 D. Ruscu (2004), The Supposed Extermination of the Dacians. The Literary Tradition, in: W. S. Hanson I. P. Hayes, eds., Roman Dacia. The Making of a Provincial Society, Journal of Roman Archaeology Supplement 56 (Portsmouth, RI) 75 85 D. Rusovan (1977), Conservarea și valorificarea muzeistică a monumentului triumfal Tro paeum Traiani, Pontica 10, 15 20 M. Sâmpetru (1984), Tro paeum Traiani. Monumentele romane II (Bucharest) M. Shafir (1999), The Mind of Romania s Radical Right, in: S. P. Ramet, ed., The Radical Right in Central and Eastern Europe since 1989 (University Park, PA) 213 232 C. Schuchhardt (1918), Altertumsforschungen in der Dobrudscha, in: Deutsche Etappenverwaltung in der Dobrudscha, ed., Bilder aus der Dobrudscha (Constanța) 110 130 A. S. Stefan (2005), Les guerres daciques de Domitien et de Trajan. Architecture militaire, topographie, images et histoire, Collection de l École Française de Rome 353 (Rome) A. S. Stefan (2009), Tro paeum Domitiani à Adamclissi (Mésie inférieure), in: C. Marangio Laudizi, eds., Palaia Philia. Studi di topografia antica in onore di Giovanni Uggeri (Galatina) 613 634 F. Studnizka (1904), Tro paeum Traiani. Ein Beitrag zur Kunstgeschichte der Kaiserzeit (Leipzig) G. G. Tocilescu (1900), Fouilles et recherches en Roumanie. Communications faites à l Académie des Inscriptions et Belles-Lettres de Paris, 1892 1899 (Bucharest) G. G. Tocilescu O. Benndorf G. Niemann (1895), Monumentul de la Adam klissi (Vienna) L. Trenkler (2016), Überlegungen zum dreiteiligen Komplex von Adam klissi, Caiete Arhitectură, Restaurare, Arheologie 7, 281 295 B. Trigger (1984), Alternative Archaeologies. Nationalist, Colonialist, Imperialist, Man, New Series 19.3, 355 370 C. Trümpler (2008), Das große Spiel. Archäologie und Politik zur Zeit des Kolonialismus (1860 1940) (Cologne) B. Turner (2013), War Losses and Worldview. Re-Viewing the Roman Funerary Altar at Adam clisi, American Journal of Philology 134, 277 304 K. Verdery (1995), National Ideology and National Character in Interwar Romania, in: I. Banac K. Verdery, eds., National Character and National Ideology in Interwar Eastern Europe (New Haven) 103 133 M. A. Vianu (1995/96), Tro paeum Traiani. L ensemble commemoratif d Adam clisi, Il Mar Nero 2, 145 188 F. Zavatti (2014), Romans, Dacians, Thracians, Slavs, or Pelasgians? A History of the Debate on the Ethnogenesis of the Romanian People since the 17th Century until the Computer Age, Cadernos do Tempo Presente 17, 41 54
Metope X, römischer Standartenträger (Detail) Metope X, purtător de stindard roman (detaliu) Metope X, Roman standard bearer (detail) (Polly Lohmann)